Draft2
Kết thúc Chương 3, HS đã được tạo nhóm để cùng nhau thực hiện Dự án Hành động, và đã bắt đầu viết Hồ sơ Dự án (hoặc, GV viết hộ HS), trong đó bao gồm những thông tin cơ bản nhất của các thành viên trong nhóm để phục vụ cộng đồng. HS đã đề xuất ít nhất một vấn đề mà mình muốn giải quyết, 1 đối tượng/cộng đồng đang gặp vấn đề này (mà nhóm muốn phục vụ), và một vài ý tưởng để HS giải quyết vấn đề.
Chương 4: Lập kế hoạch & Chuẩn bị là cấu phần thứ hai, và cũng là cấu phần quan trọng nhất của Giai đoạn "Làm". Lý do đơn giản là vì việc chuẩn bị kỹ lưỡng, cẩn thận luôn đóng vai trò tối quan trọng, quyết định mức độ hiệu quả của bất cứ dự án nào. Không những vậy, việc chuẩn bị cũng giúp cho HS được thật sự thực hành những gì mình đã học, tạo ra sự tiếp nối liền mạch giữa Giai đoạn Học thứ nhất và giai đoạn Làm.
🔎 Xem thêm: Timeline học tập để hiểu thêm về các Giai đoạn trong môn GCED
Ba nhiệm vụ chính mà HS cần thực hiện trong Chương 4 là:
- Điều tra về vấn đề & đói tượng/cộng đồng: HS đã đề xuất vấn đề ở Chương 3, vậy vấn đề này có thật không? Đối tượng/cộng đồng có mong muốn nhận được sư giúp đỡ của HS không? Những ý tưởng của HS có giúp giải quyết được vấn đề không? Đây là những câu hỏi mà HS cần trả lời khi đi điều tra về vấn đề & đối tượng/cộng đồng
- Xác định giải pháp cuối cùng: Sau khi đã tìm hiểu đủ kỹ về vấn đề mình muốn giải quyết, và đối tượng/cộng đồng mình muốn phục vụ, HS sẽ cân nhắc giải pháp nào là phù hợp nhất để giải quyết vấn đề. Và trước đó, HS cũng sẽ được GV giới thiệu, hoặc sẽ tự tham khảo một số giải pháp có sẵn để học hỏi cho giải pháp của mình.
- Lập kế hoạch triển khai giải pháp: Sau khi đã thống nhất giải pháp cuối cùng, HS sẽ lập kế hoạch để triển khai giải pháp này, và việc lập kế hoạch sẽ bao gồm những yếu tố như xác định nguồn lực, xác định mục tiêu, v.v.
Yêu cầu dành cho HS của Chương 4
GCED sử dụng phương pháp Học qua phục vụ theo trường phái học thuật, tức có nghĩa sẽ sử dụng việc phục vụ để "phục vụ" việc học. Trên tình thần đó, Dự án Hành động của các nhóm phải đạt được những mục tiêu sau trong Chương 4:
Mục tiêu học tập (mục tiêu cá nhân):
- Dự án Hành động có thể bổ trợ, kết nối & giúp HS hiểu sâu hơn về bài Truy vấn Cá nhân (đã hoàn thành ở Chương 2). Do đó, mỗi HS cần xác định được mối liên kết giữa Truy vấn cá nhân của mình với Dự án Hành động.
Mục tiêu phục vụ (mục tiêu chung của nhóm):
- Dự án Hành động được xây dựng trên nhu cầu có thật của một cộng đồng cụ thể, có thể đem lại giải pháp sát với thực tế, và có tính ứng dụng cao. Do đó, nhóm HS cần điều tra nhu cầu thiết thực của cộng đồng được phục vụ.
- Dự án Hành động được chuẩn bị kỹ càng, đã cân nhắc tất cả những yếu tố cần thiết. Do đó, nhóm HS cần có được một bản kế hoạch hành động cho dự án của nhóm.
Tất nhiên, độ khó/yêu cầu của mỗi mục tiêu này sẽ khác nhau tùy theo khối lớp, và đã được quy định rõ trong Khung Chương trình của 12 khối lớp.
|
Lưu ý: Chương 4 có thể là thời điểm tốt để HS "kết nối" với các đối tác bên ngoài, hay những người/tổ chức có thể giúp các em. Làm vậy vừa giúp cho việc phục vụ cộng đồng hiệu quả hơn, vừa giúp truyền thông để mọi người hiểu rõ lợi ích mà HS có thể mang lại cho cộng đồng. Tuy nhiên, đây không phải yêu cầu bắt buộc, GV và HS chỉ nên hướng tới nếu điều kiện cho phép, và vẫn cần tập trung vào những mục tiêu chính đã nêu ở trên.🔎 Xem thêm: Liên kết với các đối tác bên ngoài trong trường hợp thầy cô muốn Dự án của nhóm HS được hỗ trợ/kết nối với các đối tác bên ngoài. |
Một số lưu ý trước khi bắt đầu Chương 4
Kết thúc Chương 3, HS đã được ghép nhóm để cùng nhau thực hiện Dự án Hành động, và đã hoàn thành Đề án Hành động, trong đó tóm tắt qua nhóm sẽ làm gì, làm như thế nào để phục vụ cộng đồng. Đúng như tên gọi, Đề án này sẽ là tiền đề để HS bắt đầu thực hiện Dự án Hành động trong HK2, bắt đầu bằng việc lập kế hoạch & chuẩn bị cho Dự án (ở Chương 4).
Một phần quan trọng trong Đề án Hành động là đề tài Dự án của các em. Đề tài này phải:*liên quan tới Chủ đề trọng tâm
- liên quan tới Truy vấn Cá nhân của từng thành viên
2 điều kiện này nhằm đảm bảo HS được thực hành, được kiểm chứng những gì mình đã học & tìm hiểu, giúp cho trải nghiệm học tập của các em không bị đứt quãng. Do đó, nếu Đề án mà nhóm HS nộp cho thầy cô không đạt được cả 2 điều kiện trên, thầy cô nên yêu cầu HS đổi sang một đề tài khác. Nếu nhóm HS không có khả năng, hoặc tốn quá nhiều thời gian để xác định một đề tài mới, thầy cô nên gợi ý sẵn một số đề tài phù hợp hơn. Những đề tài mà thầy cô gợi ý (1) vẫn phải đạt được 2 điều kiện nêu trên, và (2) không quá khác so với đề tài ban đầu của nhóm HS (để đảm bảo HS không làm gì đó mà mình không thật sự tò mò & không muốn làm).
Không khuyến khích yêu cầu HS thay đổi Truy vấn Cá nhân để phù hợp hơn với đề tài nhóm. Lý tưởng nhất là thầy cô đã phát hiện ra vấn đề từ Chương 3, và đã yêu cầu HS sửa Truy vấn Cá nhân từ lúc đó. Thầy cô chỉ cho phép HS thay đổi Truy vấn Cá nhân ở Chương 4 nếu HS có thể (1) tự mình làm vậy, (2) không mất quá nhiều thời gian để đổi, và (3) Truy vấn Cá nhân mới này vẫn thỏa mãn một số yêu cầu nhất định.
Nếu HS muốn thay đổi Truy vấn Cá nhân, thầy cô cần bảo đảm rằng Truy vấn Cá nhân mới này:
|
Điều tra nhu cầu & Xác định giải pháp cho cộng đồng
Ý nghĩa của việc điều tra nhu cầu, từ đó xác định giải pháp cho cộng đồng
Trong bản Đề án của mỗi nhóm HS (sản phẩm ở cuối Chương 3), các em đã nêu rõ đối tượng/cộng đồng mà mình sẽ phục vụ, lý do vì sao mình lại chọn cộng đồng đó, cũng như ý tưởng của nhóm để giúp đỡ cộng đồng.
Vậy, tại sao lại cần thêm một bước nghiên cứu điều tra nhu cầu & xác định giải pháp cho cộng đồng nữa? Liệu bước này có trùng với những gì HS đã làm không?
- Câu trả lời là không. Những gì HS viết trong Đề án chỉ dừng ở mặt ý tưởng (vì các em mới được tạo nhóm), chưa đủ thời gian chứng minh được cộng đồng mà các em định giúp có nhu cầu thật sự hay không. Nếu HS không chắc chắn về nhu cầu này, rất có thể Dự án Hành động của các em sẽ không phục vụ được đúng đối tượng, hoặc không đúng nhu cầu lớn nhất của đối tượng đó.
- Hơn nữa, việc điều tra cẩn thận cũng giúp nhóm HS trả lời được câu hỏi tiếp theo: Với nhu cầu này của cộng đồng, liệu mình có thực hiện/đáp ứng được không? Cần phải làm gì tiếp theo để phục vụ cộng đồng. Trả lời được câu hỏi này sẽ giúp ích cho việc lập kế hoạch của HS, khi HS cần phải xác định rõ ràng những công việc/điều kiện cần đạt được để triển khai dự án hiệu quả.
Dưới đây là ví dụ để thầy cô hình dung rõ hơn về sự khác biệt giữa yêu cầu của Chương 3 & Chương 4:
| Nhu cầu cộng đồng & Giải pháp trong Đề án
(Ở cuối Chương 3) |
Nhu cầu cộng đồng & Giải pháp sau khi đã điều tra
(Ở đầu Chương 4) |
|---|---|
|
*HS phải chứng minh được cộng đồng mình muốn phục vụ đang bị ảnh hưởng bởi các vấn đề liên quan tới Chủ đề trọng tâm, và vấn đề đó mang tính cấp thiết.
|
Việc điều tra nhu cầu & xác định giải pháp cho cộng đồng là yêu cầu bắt buộc đầu tiên để thầy cô phê duyệt Dự án Hành động của từng nhóm HS. Việc điều tra này sẽ giống như một bài Truy vấn Cá nhân "mini", tức có nghĩa nhóm HS sẽ phải đi thu thập dữ liệu để trả lời câu hỏi của mình về nhu cầu, sau đó báo cáo về kết quả tìm kiếm của nhóm.
|
|
Lưu ý: Trong GCED, 1 cộng đồng được coi là có "nhu cầu thiết thực" nếu:
|
Cách điều tra nhu cầu & xác định giải pháp cho cộng đồng
Ở bước này, HS đã xác định được 1 cộng đồng mình muốn phục vụ, cũng như dự đoán về nhu cầu của cộng đồng đó. Tiếp theo, HS sẽ cần cân nhắc một vài bước sau đề điều tra nhu cầu của cộng đồng:
| Các yếu tố cần cân nhắc | Hướng dẫn thực hiện | Lưu ý |
|---|---|---|
| Thông tin cần thu thập | Dựa trên định nghĩa về "nhu cầu thiết thực", thầy cô có thể định hướng để HS trả lời một số câu hỏi như:
|
*Nếu trong quá trình điều tra, HS phát hiện ra cộng đồng mình đã chọn (trong Đề án) không có nhu cầu thiết thực nào cần giải quyết, HS có thể chọn 1 cộng đồng khác.
|
| Nguồn thông tin | HS không được tự kết luận nếu chưa tham khảo/thu thập thông tin từ bên ngoài. Một số nguồn thông tin gợi ý như sau:
|
Khuyến khích HS sử dụng nhiều hơn 1 nguồn
|
| Kế hoạch thu thập & báo cáo thông tin | Nhóm HS cần cân nhắc những yếu tố sau:
|
Thầy cô có thể hỗ trợ HS tự lên kế hoạch, tuy nhiên vẫn khuyến khích để nhóm tự chủ động làm việc.
|
|
|
Lưu ý:
|
Cần lưu ý rằng không phải lúc nào cộng đồng mà HS định phục vụ cũng dễ tiếp cận (để điều tra nhu cầu), và không phải lúc nào HS cũng thu thập được đủ thông tin mà mình cần. Trong những trường hợp này, HS có thể sẽ không thật sự chắc chắn về kết quả điều tra của mình, dẫn tới việc khó kết luận rằng cộng đồng mình chọn có nhu cầu thiết thực hay không.
Vậy, các nhóm HS nên làm gì?
Nếu nhóm HS không có khả năng tiếp cận/liên hệ trực tiếp với cộng đồng mình định phục vụ để điều tra nhu cầu: Các em có thể tham khảo ý kiến/thông tin từ những nguồn khác. Có được ý kiến/phản hồi trực tiếp từ cộng đồng thì rất tốt, nhưng không có thì cũng không sao. Tùy vào điều kiện/khả năng của nhóm HS, những nguồn khác có thể tham khảo là: ý kiến của người thân với HS, chuyên gia, các bài báo/tài liệu chính thống, v.v.
Nếu nhóm HS đã thực hiện điều tra, nhưng dữ liệu không thật sự tốt, hoặc không đủ để đưa ra kết luận (nhu cầu có thiết thực hay không), các em nên:
- Kiểm chứng lại thông tin bằng cách hỏi ý kiến người khác, hoặc tham khảo các nguồn thông tin khác (trong thời gian Chương trình cho phép điều tra).
- Nếu HS vẫn không chắc chắn/không tự đưa ra được kết luận, thầy cô sẽ là người có tiếng nói cuối cùng. Thầy cô sẽ quyết định nhu cầu của cộng đồng "có vẻ" thiết thực hay không, dựa trên những thông tin nhóm HS đã tự tìm hiểu được. HS chỉ có thể làm các bước tiếp theo nếu được thầy cô xác nhận.
Dù điều tra nhu cầu của cộng đồng rất quan trọng, Chương trình GCED vẫn tạo điều kiện để cho HS "thử" và "sai" trong việc này. Kể cả trong trường hợp HS đã điều tra nhu cầu của cộng đồng, và phát hiện ra nhu cầu này không thật sự thiết thực như mình nghĩ khi triển khai Dự án (trong Chương 5), thì HS vẫn có thể rút ra được bài học cho bản thân từ đây. Các em sẽ nhận ra Dự án của mình chưa hiệu quả vì những lý do gì (không có đủ dữ liệu để kết luận, không có đủ thời gian điều tra, v.v.), từ đó rút kinh nghiệm để cải thiện cho những Dự án tiếp theo (dù triển khai trực tiếp hay online).
Xác định liên kết giữa Truy vấn cá nhân và Dự án Hành động
Ý nghĩa của việc xác định liên kết
Trên lý thuyết, Truy vấn cá nhân của mỗi HS trong nhóm (ở Chương 2) sẽ có những khía cạnh, đặc điểm giống nhau nhất định. Đồng thời, Dự án Hành động của nhóm sẽ là tổng hợp của tất cả kiến thức, mối quan tâm & tò mò của mỗi HS (được thể hiện trong Truy vấn Cá nhân). Dù nhóm đó có triển khai Dự nào thế nào đi nữa, từng HS vẫn sẽ được thực hành/trải nghiệm trên những kiến thức mà mình đã học.
Tuy nhiên, trên thực tế thì một nhóm vẫn có thể có nhiều HS với những mối quan tâm khác nhau, và nền tảng kiến thức/khả năng khác nhau. Do đó, cần phải bảo đảm Dự án sau này của các nhóm thật sự bổ trợ được cho việc học, duy trì tính liền mạch của việc học GCED.
Việc xác định được liên kết giữa Truy vấn Cá nhân và Dự án Hành động là yêu cầu bắt buộc thứ hai để thầy cô phê duyệt Dự án Hành động của từng nhóm HS. Nếu có bất cứ HS nào không xác định được những gì mình sắp làm sẽ bổ trợ như thế nào cho những gì mình đã học, thầy cô cần yêu cầu HS làm lại bước này trước khi phê duyệt Dự án.
|
|
Lưu ý: Một số dự án mang tính từ thiện (quyên góp, ủng hộ của cải vật chất) có thể mang lại lợi ích cho cộng đồng, tuy nhiên giá trị học tập cho HS thường rất ít. Những dự án dạng này không được khuyến khích, vì GCED mong muốn HS học qua phục vụ, không phải học để phục vụ.
Nếu HS có ý định thực hiện việc từ thiện, thầy cô cần đặc biệt lưu ý về việc yêu cầu HS chứng minh liên kết với Truy vấn Cá nhân của mình. Thầy cô có thể hòi: "Làm từ thiện thì em sẽ học được gì liên quan tới Chủ đề trọng tâm? Truy vấn cá nhân của em sẽ được mở rộng như thế nào?" |
Cách xác định liên kết
Ở bước này, HS đã điều tra xong về nhu cầu của cộng đồng, và đã biết được mình sẽ phục vụ nhu cầu gì của cộng đồng đó. Ngoài ra, các em cũng có Truy vấn cá nhân của riêng mình (sản phẩm của Chương 2), trong đó có nêu rõ những điều em thắc mắc & câu trả lời của em về một khía cạnh nhất định của Chủ đề trọng tâm.
Tiếp theo, HS sẽ cần làm một số việc sau:
- Với HS nhỏ (lớp 1-5): Các em cần liệt kê, và có thể giải thích một số khía cạnh đơn giản mà em mong muốn học hỏi/kiểm chứng thông qua Dự án Hành động. Những khía cạnh này phải liên quan tới Truy vấn cá nhân của các em.
- Với HS lớn hơn (từ lớp 6 trở lên): Cũng yêu cầu tương tự, nhưng những khía cạnh này có thể phức tạp hơn. Ngoài ra, HS cần phải lên được kế hoạch cụ thể để tự học hỏi/kiểm chứng những thông tin này.
Ví dụ:
| Câu hỏi truy vấn | Câu trả lời truy vấn | Chủ đề Dự án Hành động | Những điều HS muốn học hỏi/kiểm chứng (tức liên kết giữa Truy vấn và Dự án) |
|---|---|---|---|
| Xã hội Việt Nam hiện đại (từ 1980 cho tới nay) có tồn tại bất bình đẳng giới tính không?
Nếu có, các nguyên nhân lớn nhất dẫn tới hiện tượng này là gì? |
Có tồn tại sự bất bình đẳng. Nguyên nhân là:
|
Giảm thiểu sự phân biệt giới tính tại các gia đình ở quận Hai Bà Trưng (khu vực sống của đa số HS trong nhóm) |
|
Lập kế hoạch cho Dự án
Ý nghĩa của việc lập kế hoạch cho dự án
Nếu không có kế hoạch, HS sẽ không thể thực hiện được Dự án Hành động một cách hiệu quả. Thầy cô cũng không thể đánh giá được các em HS có đang bám sát vào định hướng ban đầu mà nhóm đã đề ra hay không.
Nội dung của kế hoạch Dự án
|
|
Lưu ý: Đối với K1-3, HS sẽ không có đủ khả năng để tự lập kế hoạch cho nhóm mình. Do đó, thầy cô sẽ phải lập giúp kế hoạch cho HS, trong đó nêu rõ trách nhiệm & công việc cần làm của từng thành viên một.
|
Ở bước này, HS đã biết mình sẽ giải quyết vấn đề gì, cho ai, và làm như thế nào (từ việc điều tra). Ngoài ra, HS cũng đã có mục tiêu riêng cho bản thân mình, thông qua việc xác định những điểm em muốn học hỏi qua Dự án của nhóm.
Tiếp theo, HS sẽ cần lập một bản kế hoạch chi tiết, bao gồm những yếu tố sau:
| Các yếu tố cần cân nhắc | Hướng dẫn thực hiện | Lưu ý |
|---|---|---|
| Mục tiêu Dự án (mục tiêu chung) | Sau khi mỗi HS đã có được mục tiêu riêng của mình (mục tiêu học tập), cả nhóm sẽ cùng thống nhất mục tiêu chung của Dự án.
|
Tùy theo độ tuổi của HS, mà yêu cầu cho mục tiêu này có thể sẽ khác nhau. Chi tiết tham khảo trong Khung Chương trình của từng lớp.
|
| Hình thức phục vụ cộng đồng | HS chọn ít nhất một trong bốn hình thức phục vụ sau:
|
Đối với những hình thức phục vụ yêu cầu HS phải ra khỏi khuôn viên trường học, thầy cô cần có phương án để đảm bảo an toàn cho HS, đồng thời cần xin phê duyệt của BGH/xin ý kiến PHHS trước khi triển khai.
|
| Xác định hiện trạng & các nguồn lực cần thiết | HS cần thực hiện những việc sau:
|
Đặc biệt chú ý đến nguồn lực kiến thức, kỹ năng, phẩm chất của mỗi thành viên trong nhóm. HS cần nhận ra rằng trước khi tìm tới các nguồn lực bên ngoài, nhóm cần tận dụng nguồn lực có sẵn trong nhóm trước.
|
| Phương pháp kiểm chứng | HS cần xác định một số cách thu thập thông tin để kết luận mức độ hiệu quả của dự án, dựa trên những mục tiêu đã đề ra. Một số cách gợi ý:
Dù là cách nào đi nữa, HS cũng cần lưu lại quá trình triển khai Dự án của nhóm mình & bản thân (sẽ được đề cập thêm ở Chương 5) |
Yêu cầu dành cho HS sẽ khác nhau, tùy theo độ tuỏi/khả năng của các em:
|
| Cách quản lý/theo dõi tiến độ dành cho HS (Không phải cho GV) | Một số cách gợi ý:
Có thể sử dụng các công cụ/nền tảng online để việc theo dõi & báo cáo được thuận tiện hơn. |
|
| Phân công công việc khi triển khai | HS cần xác định được các công việc cần thực hiện theo khung thời gian hợp lý, với phân công phù hợp với năng lực các thành viên. | Mức độ chi tiết phụ thuộc vào lứa tuổi/khả năng của HS. Thầy cô có thể hỗ trợ HS phân công công việc, nếu HS không đủ khả năng tự làm việc này. |
Về hình thức viết kế hoạch, HS có thể tự viết ra giấy, sử dụng các công cụ online, hoặc nhờ GV tổng hợp lại những nội dung mà mình và nhóm đã thống nhất (đối với HS lớp nhỏ). Thầy cô có thể hỗ trợ nhóm trong việc xây dựng kế hoạch, tuy nhiên không nên lập toàn bộ kế hoạch cho HS.
Việc lập được kế hoạch hành động là yêu cầu bắt buộc cuối cùng để thầy cô phê duyệt Dự án Hành động của từng nhóm HS. Dựa vào bản kế hoạch này, thầy cô sẽ biết được Dự án Hành động của mỗi nhóm có đủ rõ ràng và khả thi hay không
Liên kết với các đối tác bên ngoài
Mong đợi của GCED là HS có thể tự chủ động tìm kiếm những kết nối bên ngoài để cùng cộng tác, hướng tới việc giải quyết những vấn đề liên quan tới Chủ đề trọng tâm. Nếu HS không đủ khả năng tự tìm kiếm đối tác, nhưng thầy cô thấy rằng việc cộng tác có thể giúp ích rất nhiều cho Dự án/việc học tập của HS, thầy cô có thể hỗ trợ HS trong việc tìm kiếm.
Dưới đây là một số gợi ý để tìm kiếm đối tác hỗ trợ cho Dự án Hành động của HS:
| Background của đối tác | Đối tác là, hoặc đến từ một tổ chức uy tín ở Việt Nam/trên thế giới. Đối tác có hiểu biết, kinh nghiệm và chuyên môn về Công dân Toàn cầu nói chung, cũng như dự án của HS nói riêng. |
| Khả năng hỗ trợ cho Dự án của HS | Đối tác có thể hỗ trợ cho GV về nhiều mặt (nhân lực thực hiện dự án, hướng dẫn từ chuyên gia, quảng bá, v.v.), và Dự án của HS được hưởng lợi từ sự hỗ trợ này.
Không quyên góp, ủng hộ bằng tiền mặt - chỉ có mối quan hệ và sự cộng tác |
| Khả năng hỗ trợ đối tác | Đối tác có rất nhiều nhu cầu mà Vinschool và thầy cô/HS có thể đáp ứng.
Không chọn những đối tác yêu cầu chi phí hỗ trợ, hoặc đòi hỏi quá nhiều, không phù hợp với điều kiện thực tế của Nhà trường & HS. |
| Địa điểm thực hiện Dự án | Đối tác có thể hỗ trợ Dự án tại địa điểm HS đề xuất, hoặc gợi ý một địa điểm khác phù hợp với điều kiện thực tế của HS & thầy cô.
Lưu ý: Địa điểm này phải an toàn cho HS. Có thể đưa bảo vệ của trường đến địa điểm này để làm một báo cáo đánh giá, nhận xét chi tiết. |
| Thời gian cộng tác | Có thể linh hoạt đối với thời gian/ngày/giờ cộng tác. Việc liên kết với đối tác không ảnh hưởng tới việc học tập môn GCED/các môn khác của HS. |
| Thông tin liên lạc | Có ít nhất 2 đầu mối đại diện của đối tác liên lạc qua điện thoại di động hoặc email và khung giờ có thể liên lạc. |
Một số câu hỏi/vấn đề thường gặp trong giai đoạn này
Mục này sẽ tổng hợp những câu hỏi/vấn đề mà thầy cô có thể sẽ gặp phải trong giai đoạn này & câu trả lời cho những câu hỏi/vấn đề này:
1. HS vẫn còn nhỏ tuổi, năng lực chưa cao, do đó khó đáp ứng được các yêu cầu trong giai đoạn hành động (thường gặp ở HS K1-3)
Đối với K1-3, đúng là có thể HS sẽ gặp một số khó khăn trong giai đoạn này vì trước đó chưa có nhiều kinh nghiệm hành động, hoặc vì giới hạn năng lực của lứa tuổi. Tuy nhiên, HS cũng có thể sẽ gặp khó khăn nếu như thầy cô yêu cầu HS "cứng" quá (VD: Khi tới Bài "điều tra nhu cầu cộng đồng" là bắt buộc HS phải đi tới đâu đó, gặp cộng đồng, có bảng hỏi/danh sách câu hỏi chi tiết).
Dưới đây là một số định hướng về yêu cầu dành cho HS K1-3 trong giai đoạn này (chỉ áp dụng cho HS K1-3):
| Các yêu cầu trong giai đoạn này | Định hướng cho K1-3 |
|---|---|
| Điều tra nhu cầu cộng đồng | Bản chất của việc "điều tra nhu cầu cộng đồng" là để xác định xem một cộng đồng liệu có đang gặp 1 vấn đề nào đó không, và có cần giúp đỡ không.
Do đó, không cần thiết HS phải tới tận nơi để gặp cộng đồng (nếu như HS không có khả năng di chuyển/đi lại), và cũng không cần phải tìm hiểu thông tin trên mạng (nếu như HS chưa có khả năng tìm kiếm, chọn lọc thông tin tốt). Tất nhiên, làm được thì rất tốt, nhưng những việc này sẽ phù hợp hơn với HS ở những khối lớp lớn hơn. Chắc chắn là HS không nên tự quyết định là "cộng đồng này đang gặp vấn đề, và đang cần giúp đỡ", mà vẫn nên tham khảo ý kiến bên ngoài. Và nếu như không đi tới cộng đồng được, không tự tìm hiểu thông tin trên mạng được, thì HS hoàn toàn có thể hỏi người lớn (GV, PHHS, hay bất cứ ai đó có thể cho ý kiến). Câu hỏi chỉ cần đơn giản là "theo bố mẹ/thầy cô, thì cộng đồng A có đang gặp vấn đề X không? Liệu họ có cần con giúp không?" Kể cả nếu như ý kiến của người lớn không phản ánh đúng thực tế (VD: HS chỉ hỏi ý kiến PHHS, và PHHS bảo là có vấn đề ở cộng đồng A, nhưng trên thực tế thì không), thì đây cũng là một bài học mà HS có thể rút ra được cho tương lai. Bài học ở đây có thể là "nên tham khảo ý kiến, nên hỏi nhiều người khác nhau để bảo đảm thông tin chính xác hơn". |
| Xác định giải pháp của Dự án | Hoàn toàn ổn nếu như HS chỉ đi giải quyết các vấn đề nhỏ, xảy ra xung quanh HS. Miễn sao là vấn đề có thật, và những gì HS làm sẽ mang lại lợi ích cho cộng đồng được giúp.
VD: Vẽ poster về cách sử dụng nước sạch tiết kiệm tại nơi HS sinh sống. Giải pháp này hoàn toàn ổn, miễn sao (1) HS nhận thấy có vấn đề về ý thức/cách sử dụng nước sạch tại nơi mình sống, và (2) HS cho rằng việc vẽ poster sẽ giúp mọi người nâng cao nhận thức, từ đó sử dụng nước sạch tiết kiệm hơn. |
| Xác định mục tiêu của Dự án | Ở lứa tuổi này, HS chỉ cần hiểu rằng "mục tiêu" là những gì cần đạt được để Dự án được hiệu quả, mang lại lợi ích cho người khác. Không cần giải thích quá phức tạp, cũng không cần yêu cầu HS tự xác định mục tiêu. Thầy cô sẽ giao cho HS các mục tiêu cụ thể, đơn giản, phù hợp với giải pháp của HS (VD: vẽ được 2 poster về chủ đề X), và HS sẽ dùng các mục tiêu này như những cột mốc trong quá trình hành động. |
| Xác định các nguồn lực cần thiết | Thầy cô sẽ chủ động liệt kê các nguồn lực mà HS sẽ cần, và có thể kiếm được trong khả năng của HS (VD: sự trợ giúp của PHHS, dụng cụ, đồ dùng, v.v.). HS có thể tự chủ động tìm kiếm những nguồn lực này, hoặc thầy cô có thể hỗ trợ các em (tùy vào phân công của thầy cô).
Lưu ý rằng mục đích của việc xác định nguồn lực là "nhìn lại xem mình đang có gì, và có thể kêu gọi/tìm kiến thêm gì trong khả năng cho phép", không phải là "kiếm các nguồn lực mới bằng mọi giá". |
| Lập kế hoạch hành động | Thầy cô sẽ lập kế hoạch giúp HS, trong đó nêu rõ cần làm gì, làm ở đâu, lúc nào, cần ai giúp (phân công ai làm việc gì do thầy cô quyết định). Thầy cô có thể viết kế hoạch và gửi cho HS, hoặc dặn dò HS trên lớp.
Trong bản kế hoạch này, không nên yêu cầu HS phải tương tác, làm việc nhóm với nhau quá nhiều, nếu như thầy cô biết HS không có khả năng làm việc nhóm tốt. Thay vào đó, có thể cân nhắc việc yêu cầu HS làm việc độc lập với nhau (mặc dù vẫn là thành viên của 1 nhóm), miễn sao tất cả giúp đạt được mục tiêu chung của nhóm. |
| Làm việc nhóm bên ngoài lớp học | Không nên kỳ vọng tất cả HS có thể liên lạc, trao đổi với nhau bên ngoài lớp học để có thể làm việc nhóm. Nếu một nhóm không có khả năng làm việc nhóm bên ngoài lớp học, thầy cô có thể giao nhiệm vụ để từng thành viên làm độc lập với nhau, miễn sao tất cả giúp đạt được mục tiêu chung của nhóm. |
2. Dự án của nhóm HS không liên quan tới Chủ đề trọng tâm của khối lớp
Đây là một vấn đề lớn, tuy nhiên lại xảy ra khá thường xuyên. Có thể là do HS không liên kết được những kiến thức mình đã học về Chủ đề trọng tâm thành hành động thực tế, không biết phải bắt đầu từ đâu, do đó HS muốn làm dự án nào đó dễ tiếp cận hơn. Hoặc, có thể là do trước đó HS đã có ý tưởng về dự án cộng đồng nào đó, và tin rằng chỉ cần làm gì đó giúp cho người khác là được, không quan trọng là làm gì. Dù là vì sao đi nữa, thì làm dự án mà không liên quan tới Chủ đề trọng tâm vẫn là sai định hướng của CT, và không được làm như vậy.
Một ví dụ điển hình là các dự án về "hạn chế xả rác thải", hoặc "phân loại rác", dù cho HS có đang học về những Chủ đề trọng tâm không hề liên quan tới rác. Với những trường hợp này, giải pháp hiển nhiên sẽ là yêu cầu HS bỏ qua những ý tưởng này, sau đó nghĩ về những ý tưởng khác phù hợp hơn với Chủ đề trọng tâm. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp mà có thể tận dụng ý tưởng ban đầu và điều chỉnh lại thì sẽ phù hợp với Chủ đề trọng tâm hơn.
| Ví dụ:
|
3. Dự án của nhóm HS không có tính thực tiễn cao/không gắn với cộng đồng/chỉ mang tính hình thức
Nếu thầy cô thấy rằng có một số dự án đang/sẽ gặp phải vấn đề này, có thể vì những dự án này có vẻ sẽ không mang lại lợi ích gì cho cộng đồng được giúp, hoặc không giúp giải quyết được vấn đề gì cả. Trong trường hợp này, thầy cô cần đặt câu hỏi ngược lại (hoặc yêu cầu HS tự đặt câu hỏi) là: Dự án này của HS đang giúp giải quyết vấn đề gì, cho ai? Việc không xác định được rõ ràng vấn đề cần giải quyết & cộng đồng muốn phục vụ sẽ dẫn tới những dự án vô nghĩa, không có nhiều giá trị (cho cả HS lẫn cộng đồng được giúp). Nếu đã xác định được vấn đề & cộng đồng hợp lý, và HS có thể góp phần giải quyết vấn đề này, thì chắc chắn là dự án của HS sẽ không mang tính hình thức nữa.
Tất nhiên, chắc chắn không thể kỳ vọng HS nào cũng phải giải quyết triệt để vấn đề của 1 cộng đồng nào đó được, đơn giản chỉ vì HS có giới hạn về thời gian/nguồn lực/năng lực, và đây lại là những vấn đề lớn, mang tính toàn cầu. Kỳ vọng hợp lý hơn với phần lớn HS sẽ là: góp phần giải quyết 1 vấn đề cụ thể của 1 cộng đồng, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng này. Từ khóa ở đây là "góp phần giải quyết vấn đề", và "mang lại lợi ích thiết thực".
| Ví dụ:
|
3. Dự án của nhóm HS yêu cầu rất nhiều trợ giúp từ người lớn (GV gia đình, hoặc các đối tác bên ngoài)
Ngay từ khi HS cân nhắc nguồn lực cần thiết để triển khai Dự án, HS đã cần phải cân nhắc xem Dự án này cần sự trợ giúp của ai rồi (trừ HS K1, K2, K3, 3 lứa tuổi này sẽ được GV xác định hộ). Lý do là gì sự trợ giúp của GV gia đình, các đối tác bên ngoài, hay bất cứ ai đó khác cũng được coi như một loại nguồn lực, và HS chỉ nên tìm kiếm loại nguồn lực này nếu có thể. Nếu điều kiện thực tế không cho phép, HS sẽ phải chấp nhận với việc không có được những nguồn lực này, và sẽ phải điều chỉnh lại giải pháp của mình sao cho phù hợp hơn.
Đối với thầy cô, ngay từ khi HS đề xuất giải pháp, thầy cô cũng phải cân nhắc tới việc mình có thể hỗ trợ, theo sát các nhóm như thế nào, hoặc thậm chí là đi theo cùng HS (nếu như HS có ý định triển khai Dự án bên ngoài trường học). Tất nhiên là thầy cô sẽ phải nắm thông tin triển khai của mọi nhóm, tuy nhiên thầy cô có quyền quyết định mình sẽ theo sát HS tới mức nào. Thà rằng yêu cầu HS giảm bớt quy mô dự án để thầy cô có thể theo dõi, tư vấn, giải đáp thắc mắc của HS kịp thời, còn hơn là để HS làm những thứ quá khó, quá phức tạp mà thầy cô lại không có đủ thời gian để giúp HS.
Nói vậy không có nghĩa là quan liệu, là giảm yêu cầu cho mọi HS để quản lý cho dễ (cho "tiện"), mà chỉ đơn thuần là để bảo đảm HS có được sự hỗ trợ tốt nhất, và có được trải nghiệm hành động hiệu quả nhất. Tốt nhất, thầy cô nên thỏa thuận với các nhóm để xác định chính xác mỗi nhóm sẽ được thầy cô hỗ trợ, theo sát tới mức nào.
4. Dự án của các nhóm trong lớp yêu cầu phải ra ngoài, và tới những nơi hoàn toàn khác nhau, GV không quản lý được, không đảm bảo được an toàn cho HS
Như thế nào thì được coi là "ra ngoài"? Đối với HS Tiểu học, "ra ngoài" có thể là bất cứ nơi đâu bên ngoài khuôn viên trường học. Nhưng đối với những khối lớp hơn hơn, phạm vi này có thể sẽ rộng hơn rất nhiều. Có thể là ở trong phạm vi khu phố, tới một địa điểm trong quận/thành phố, hoặc thậm chí tới một tỉnh/thành phố hoàn toàn khác.
Vậy, có nên cho phép HS ra ngoài triển khai dự án hay không? Thầy cô hoàn toàn có thể từ chối việc ra ngoài triển khai dự án của 1 nhóm nào đó, nếu như thầy cô cảm thấy không thể đi theo, hoặc quản lý chất lượng triển khai của những nhóm này, và cũng không hoàn toàn tin tưởng khả năng của HS trong nhóm. Nếu trong lớp có nhiều nhóm muốn ra ngoài triển khai dự án, nên ưu tiên những nhóm/dự án có nhiều tiềm năng nhất. Những nhóm còn lại sẽ phải thay đổi giải pháp của mình, nếu như thầy cô không chắc chắn về việc để cho những nhóm này tự triển khai bên ngoài.
Cần giúp HS hiểu rằng không những đây là vấn đề về sự an toàn của HS, mà còn là về việc giải pháp của HS chưa đạt yêu cầu. Giải pháp này cần phù hợp với lứa tuổi/năng lực của HS, và nếu phải triển khai ở bên ngoài mà không đảm bảo được an toàn, thì đây rõ ràng không phải một giải pháp tốt. Nếu HS muốn tới 1 thành phố khác, và có đủ tiền/thời gian để đi, tuy nhiên không thể nhờ thầy cô (hoặc PHHS, hoặc bất cứ ai có trách nhiệm), thì đây không phải một giải pháp mà HS nên làm.
Vậy HS đi đâu thì thầy cô nên cân nhắc đi theo cùng? Sẽ có 3 trường hợp sau mà thầy cô có thể có nhu cầu đi theo HS:
- Để đảm bảo an toàn cho HS: áp dụng cho bất cứ nơi nào bên ngoài trường (đối với HS nhỏ), tới những nơi xa, lạ, không rõ mức độ an toàn (đối với HS trung học trở lên)
- Để hướng dẫn, tư vấn cho HS ngay tại chỗ: ít xảy ra, nhưng sẽ có trường hợp HS muốn tới khảo sát một cộng đồng nào đó, và HS muốn thầy cô đi cùng để nghe HS thực hiện khảo sát, hoặc để thầy cô trực tiếp tư vấn cách khảo sát.
- Để bảo đảm HS làm việc hiệu quả: áp dụng cho những nhóm mà thầy cô nghi là sẽ không làm việc được với nhau, không triển khai Dự án hiệu quả nếu như không có ai giám sát.
Dù thế nào đi nữa, thầy cô vẫn là người có tiếng nói cuối cùng trong việc quyết định một nhóm có thể đi đâu, làm gì.
5. Dự án của nhóm HS đòi hỏi quá nhiều thời gian/tiền bạc/các nguồn lực khác để thực hiện
Nếu thầy cô thấy rằng có nhóm HS đang gặp phải vấn đề này, thầy cô nên yêu cầu HS thay đổi lại định hướng của mình. Có thể là chọn vấn đề khác, thay đổi cộng đồng khác, hoặc thay đổi giải pháp của nhóm.
Lý do là vì thầy cô, cũng như HS sẽ phải rất thực tế về những gì mình đang có. Nếu như dự án đòi hỏi quá nhiều từ phía HS, chắc chắn là do HS đã tính toán không kỹ, hoặc không bám theo những định hướng từ Chương trình. Cân nhắc các trường hợp sau:*Nếu không đủ thời gian để triển khai: Trong phần lớn trường hợp, nếu như HS không thể triển khai xong Dự án trong vòng 6-7 tiết (mà CT đã quy định), có nghĩa là giải pháp của HS không đủ khả thi ngay từ đầu. Các trường hợp làm dài hơn 6-7 tiết chỉ nên được coi là trường hợp ngoại lệ, và thầy cô chỉ nên cho phép những trường hợp như thế này nếu tin vào năng lực của nhóm HS đó.
- Nếu không đủ tiền bạc để triển khai: GCED không yêu cầu HS phải quyên góp/thu thập tiền bạc để có thể triển khai Dự án; thầy cô và HS phải tự quyết định xem tiền bạc có phải yếu tố quan trọng, bắt buộc phải có đối với Dự án không. Nếu câu trả lời là có, nhưng Dự án của HS không kiếm/thu thập đủ số tiền cần thiết, có lẽ là vì HS đã quá lạc quan, và nên nghĩ tới giải pháp khác hợp lý hơn
- Không đủ các nguồn lực khác (công cụ, kỹ năng, v.v.): Tương tự như việc thiếu tiền bạc, HS sẽ phải sử dụng những gì mình đang có, không cần thiết phải tìm kiếm những thứ quá cao siêu. Nếu một Dự án đòi hòi quá nhiều nguồn lực từ bên ngoài (mà HS không có khả năng kêu gọi trong thời gian cho phép), đây có lẽ không phải một Dự án hợp lý. Mục đích của việc xác định nguồn lực là "nhìn lại xem mình đang có gì, và có thể kêu gọi/tìm kiến thêm gì trong khả năng cho phép", không phải là "kiếm các nguồn lực mới bằng mọi giá".
Nếu gặp những trường hợp như thế này, thầy cô có thể yêu cầu HS chọn vấn đề khác để giải quyết, thay đổi cộng đồng muốn phục vụ, hoặc thay đổi giải pháp của nhóm.